Info & Cijfers
Wat is sexting?
Sexting is het versturen van seksueel getinte berichten, foto’s en/of video’s via mobiele telefoon andere mobiele media. De term is geïntroduceerd door journalist Oliver James in 2005 in The Daily Telegraph. Het is een combinatie van de woorden sex (verwijzing naar de inhoud) en texting (verwijzing naar berichtendiensten sms en mms).
Is sexting grensoverschrijdend gedrag?
Jongeren experimenteren online, via smartphone of webcam, met relaties en seksualiteit. Dat past in de pubertijd bij een seksuele ontwikkeling en het verkennen van wensen en grenzen. Zolang sexting dan plaatsvindt binnen een gelijkwaardige vertrouwensrelatie is er niet direct sprake van grensoverschrijdend gedrag. Grenzen worden pas overschreden wanneer er sprake blijkt te zijn van een ongelijke machtsverhouding of strafbare feiten. Risicovol is het natuurlijk wel.
Risico’s van sexting
- Ongewenste verspreiding De ander kan het vertrouwen schenden en de beelden delen met anderen. Dit gebeurt vaak via WhatsApp, Snapchat en Instagram. De beelden verspreiden zich razendsnel binnen netwerken van jongeren op en buiten school. Via social media accounts kan het bereik uiteraard veel groter zijn. Beelden kunnen ook terecht komen op pornografische websites en in het kinderpornocircuit.
- Afpersing Na ontvangst van een naaktfoto kan de ander die tot dan toe heel leuk en lief was, opeens hele andere intenties te hebben. Door te dreigen een naaktfoto online te zetten, worden jongeren onder druk gezet om geld te betalen, meer foto’s te sturen, voor de webcam seks te hebben of ergens af te spreken voor fysieke seks. Dit wordt sextortion genoemd.
Wat is shame sexting?
Shame sexting is het zonder toestemming publiekelijk maken van in vertrouwen ontvangen seksueel getinte foto’s en/of video’s waardoor de persoon op het beeldmateriaal zich letterlijk en figuurlijk te kijk voelt staan. Het verspreiden gaat gepaard met het shamen en blamen van de persoon op het beeldmateriaal.
Is shame sexting grensoverschrijdend gedrag?
Wanneer er een naaktfoto van een meisje of jongen rondgaat is er wel degelijk sprake van grensoverschrijdend gedrag. Niet van de betrokkene(n) op de foto, maar van de omstanders die de foto aan het verspreiden, terwijl ze ook de keuze hebben om in te grijpen.
Gevolgen
Het oordeel van omstanders richting jongens en meiden wiens naaktfoto rondgaat is snoeihard; ‘Je bent stom, een aandachtstrekker, een hoer en/of slet. Het is je eigen schuld. Je had beter moeten weten.’ Met name dit proces zorgt voor schaamte, angst, onzekerheid en mogelijke emotionele schade. Voor een 14-jarige jongen was het zelfs reden om zijn leven te beëindigen.
Als het misgaat, is de impact vaak groot. Dat merken ook vertegenwoordigers van de hulpverlening. Zij meldden begin 2017 een stijging van het aantal slachtoffers dat psychiatrische hulp nodig heeft.
Wat zegt de wet?
Sexting valt voor de wetgeving onder het artikel dat productie, bezit, verspreiding en bekijken van Kinderporno strafbaar stelt (art. 240b). Het gaat immers om seksueel getint beeldmateriaal van minderjarigen. Dat is een zedendelict en daarmee ontstaat een levenslang strafblad. Pubers zullen in Nederland echter op basis van dit wetsartikel niet vervolgd worden als ze onderling aan sexting doen omdat rekening gehouden wordt met experimenteergedrag van pubers. Datzelfde geldt voor het zonder toestemming verder verspreiden van ontvangen naaktfoto’s en/of seksfilmpjes.
Maar dat wil niet zeggen dat het niet strafbaar is. Dat is het wel degelijk en wordt ook zeer serieus genomen. Voor eventuele strafrechtelijke vervolging wordt door het OM gekozen voor belediging, laster of smaad.
In een aantal gevallen kan sexting wel als Kinderporno vervolgd worden. Als de een minderjarig is en de ander volwassen bijvoorbeeld. Of als de beelden niet vrijwillig tot stand zijn gekomen omdat er dwang is uitgeoefend of de opnames heimelijk zijn gemaakt. Er is dan sprake van verzwarende omstandigheden. In dit artikel meer info en een verwijzing naar een publieksversie van de leidraad die politie en OM hebben opgesteld rond sexting door jongeren.
Waarom hebben scholen een verantwoordelijkheid bij (shame) sexting?
Wanneer seksueel getinte beelden van een leerling de school rondgaan heeft dit impact op de sociale veiligheid van betrokkenen en soms leidt het zelfs tot fysieke onveiligheid. Het negatieve groepsproces is direct van invloed op het veilig leef- en leerklimaat van de school en daarmee dus (ook) een verantwoordelijkheid van school. Scholen zijn vanaf 1 augustus 2015 verplicht om zorg te dragen voor een veilige school. Dat houdt in de praktijk in dat zij:
- een inspanningsverplichting hebben om een actief veiligheidsbeleid te voeren
- effect van het veiligheidsbeleid periodiek moeten monitoren
- de volgende taken bij tenminste één persoon moeten beleggen:
- het coördineren van anti-pestbeleid
- het fungeren als vast aanspreekpunt in het kader van pesten
Wat is de rol van ouders?
Uiteraard hebben ouders een cruciale rol. Die start bij algemene ‘mediaopvoeding’ thuis, maar wanneer er op school een naaktfoto rondgaat, kunnen zij de boodschap van school versterken door thuis ook het gesprek te voeren. In het onderzoek ‘Jongeren en Online Veiligheid: over risicovol mediagebruik en de rol van ouders’ (Kliksafe, januari 2017) bleek dat hoe meer er thuis gepraat wordt;
- des te kritischer jongeren zijn in de omgang met sociale media.
- hoe vaker jongeren aan hun ouders vertellen dat ze een naaktfoto of filmpje hebben gekregen.
Het onderzoek vindt u hier.
Hoe vaak komt shame sexting eigenlijk voor?
Onderstaand een aantal recente onderzoeken op een rijtje. Hieruit blijkt dat (shame) sexting niet nieuw meer is en onderdeel is van seksuele ontwikkeling.
- Seks onder je 25e, 2017 (Soa Aids Nederland en Rutgers)
Seks onder je 25e is een groot landelijk onderzoek naar de relationele en seksuele gezondheid van jongeren van 12 tot 25 jaar, uitgevoerd door Rutgers en Soa Aids Nederland.
- Jongeren en Online Veiligheid, 2017 (Kliksafe)
In samenwerking met dr. A. van Oosten van de Universiteit van Amsterdam werd onderzoek gedaan naar risicovol mediagebruik van 12-17 jarigen en de rol van ouders.
– kliksafe
- Sexting onderzocht, 2017 (Safer Internet Centre Nederland, onderdeel van ECP)
Onderzoek ter gelegenheid van Safer Internet Day 2017 onder hoe jongeren én ouders over sexting denken.
– Persbericht
– Factsheet ECP
- Sexting, 2015 (EenVandaag)
Onderzoek naar Sexting als onderdeel van een breder onderzoek over veiligheid en online gedrag. De uitslagen zijn gepresenteerd in EenVandaag en te zien geweest in EenVandaag en in het televisieprogramma ‘De Nationale Misdaadmeter’.
Shame sexting vanuit verschillende perspectieven bekeken
Jacqueline Kleijer, therapeutisch hulpverlener en trainer op het gebied van online veiligheid en (seksuele) grensoverschrijding, schreef een verhaal over Laura. Een blogserie over shame sexting vanuit verschillende perspectieven:
Waar kunt u terecht voor info en ondersteuning?
Het stappenplan op deze website is een soort EHBO-‘koffer’ en kan u en uw school helpen bij het in actie komen tegen shame sexting of om er beter op voorbereid te zijn. Heeft u behoefte aan meer informatie en ondersteuning, dan verwijzen we u graag door naar verschillende instanties die hier iets in kunnen betekenen.
Kent u de toolkit L.O.V.E. Online al?
Dit stappenplan is onderdeel van de toolkit L.O.V.E. Online * (*leuke of vervelende ervaringen online), een special bij het lespakket Lang Leve de Liefde Onderbouw voor praktijkonderwijs en vmbo. De toolkit is voor scholen die aandacht willen besteden aan sexting, grooming en online contact. De toolkit ondersteunt uw school bij het geven van lessen, het vormen van beleid, het handelen bij incidenten en het informeren van ouders.
Deze website is een initiatief van Soa Aids Nederland en Bureau Jeugd&Media.
Het is onderdeel van de Toolkit L.O.V.E. Online, een aanvulling op de lesmethode Lang Leve de Liefde Onderbouw. De toolkit is tot stand gekomen in samenwerking met Rutgers, HelpWanted.nl, Universiteit Maastricht, Universiteit van Amsterdam, Radboud Universiteit, Kennisnet/Mijn Kind Online, Politie en veel scholen en leerlingen.
